Stockholmoko (Suedia) Karolinska Institutuak, 2024ko Urriaren 7an, Medikuntzako Nobel saria eman zien Victor Ambros eta Gary Ruvkun zientzialari estatubatuarrei, mikroARNak (miARNak) aurkitzeagatik. Bere onarpen-hitzaldian, Ambrosek bere laborategian lan egiten zuten bi emakume bere aurkikuntzengatik erantzukidetu zituen, Rhonda Feinbaum eta Rosalind Lee, azken hori izan baitzen Cell aldizkarian argitaratutako eta lehen aldiz miARNak deskribatzen diren eskuizkribuaren lehen egilea.
Aurkikuntza berritzaileak miRNA-ek medio, transkripzio osteko erregulazio genetikoko mekanismo guztiz berria agerian uzten du, organismo zelulanitzen garapenerako eta funtzionamendurako funtsezkoa dena, epaimahiak nabarmendu duenez. Aurkikuntza honi esker, orain badakigu giza genomak 2500 miARN desberdin baino gehiago kodetzen dituela, horiek RNA mezulariaren kate luzeagoekin batzen direla eta zelula bakoitzaren barruan proteinen ekoizpena baldintzatzen dutela. Horrela, miRNAek biologiaren funtsezko ia edozein prozesu kontrolatzen dute, hala nola enbrioi-garapena, odol-zelulen bereizketa, muskulu-funtzioa, sortzetiko kardiopatiak, infekzio birikoak eta bakterianoak eta tumoreen eraketa.
1980ko hamarkadaren amaieran, Ambros eta Ruvkun biologia molekularreko doktoratu ondoko bi ikertzaile ziren, Caenorhabditis elegans harra aztertzen zutenak. Zientzialariek bi genetan zentratu ziren, lin-4 eta lin-14, eta gene horien zein mutazio ziren zizare horren ehunen garapen zuzena eragozten zutenak identifikatu zituzten. 1993an, Ambrosek eta Ruvkun-ek bi ikerketa argitaratu zituzten Cell aldizkari espezializatuan, lin-4k RNA molekula ez-kodetzaile eta salbuespenez labur bat, lin-14arekin interferitzen zuena, nola ekoizten zuen deskribatzen zutenak, proteinen ekoizpena eragotziz. Horrela, lehen aldiz frogatu zen erregulazio genetikoa molekula mota berri baten mende zegoela, miRNAk, 18-25 nukleotidoko sekuentziaz osatuak zeudenak (beste RNAko molekula batzuk baino 10 aldiz txikiagoak). Aurkikuntzak ez zuen ia ondoriorik izan, C. elegans harraren apartekoa eta bereizgarria zela pentsatu baitzen. Aurrerago, 2000. urtean, Ruvkunek beste miARN bat aurkitu zuen, let-7 geneak sortutakoa eta har, intsektu, arrain eta ugaztunetan, gizakia barne, presente eta aktibo dagoena. Gaur egun, miRNAak geneak kontrolatzeko tresna terapeutiko gisa eta praktika klinikoan gaixotasunen markatzaile gisa erabiltzen ari dira, eta odolean eta ehunetan duten presentzia aztertzen duten diagnostiko-metodoak garatu dira.
NEIKEReko Animalien Osasun Sailean ere teknologia horren aldeko apustua egiten ari da, eta SERIDAko Animalien Osasun Sailarekin eta Madrilgo Parke Zientifikoko Genomia Unitatearekin lankidetzan, RNA-seq bidez, baldintza naturaletan Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis (MAP) kutsatutako eta lesio fokal eta lausoak (lanaren esteka) dituzten behi frisiarren odol periferikoaren eta balbula ileozekalaren laginen miARNak sekuentziatu dira. Emaitzek erakusten dutenez, miRNAen adierazpenaren modulazioaren bidez aldatu egiten dira ostalariaren adierazpen genikoa eta sortzetiko eta hanturazko erantzunak, MAPek eragindako infekzioaren hainbat unetan. Identifikatutako behien miRNAak biomarkatzaile gisa erabiliko dira metodo diagnostiko berriak garatzeko, bai eta behien paratuberkulosia kontrolatzeko tresna terapeutikoak garatzeko ere.
