Aedes eltxo inbaditzaileak, haien ziztadek eragiten duten deserosotasunaz gain, denguea, Zika eta chikungunya bezalako gaixotasunen bektore izateko gaitasuna daukate, eta osasun publikoarentzako mehatxu bat dira. 2024ko Aedes Eltxo Inbaditzaileen Zaintza Programa ekainetik azarora bitartean garatu da Euskadiko hainbat udalerritan. Guztira, 510 ovitranpa jarri dira 55 herritan, eta bakoitzak arrautzak uzteko tablilla bat zuen, 15 egunetik behin ordezkatzen eta aztertzen zena. Kanpainan zehar, 4.467 tablilla aztertu dira, eta horrek baieztatu du eltxo inbaditzaileak oraindik ere presentzia dutela eskualdean.
Aztertutako tablillen % 27an Aedes spp. espeziearen arrautzak aurkitu dira. Laginketa-puntuen % 67an eltxoen arrautzak hauteman dira gutxienez behin. Puntu zentinelek (urte osoan zehar lagintzen direnak) erakutsi dute arrautza errutea maiatzean hasi eta abendura arte luzatu dela, beraz, eltxo hauen jarduera udazkenaren amaierara arte hedatzen dela baieztatzen da.
Biztanleria-dinamikari dagokionez, 2024an eltxoen ugaritasunaren gailurra abuztuan izan da, iaz urriko gorakadarekin alderatuta. Gainera, tablilla bakoitzeko arrautza-kopuruaren batez bestekoa jaitsi egin da 2023arekin alderatuta hiru lurralde historikoetan. Eltxoak oraindik ere oso zabalduta badaude ere, arrautza-dentsitatearen murrizketa hau irail eta urriko klima-aldaketekin lotuta egon liteke.
Aurtengo berrikuntza nagusietako bat denbora errealeko PCR protokolo berri baten ezarpena izan da, eta horrek Aedes arrautzen %58an espeziea zehaztasunez identifikatzeko aukera eman du. Aurrerapen honek detekzio goiztiarra erraztu du eta Aedes albopictus eta Aedes japonicus espezieen bizikidetza handiagoa erakutsi du. Gainera, Aedes albopictus-en hedapena barnealdera zabaltzen ari dela baieztatu da, gero eta udalerri gehiagotan finkatuz.
Aurtengo emaitzek garrantzitsua dela erakusten dute zaintza-lanak jarraitzea, populazio hauen bilakaera ebaluatzeko eta kontrol-estrategiak hobetzeko. Arrautzaren dentsitatearen beherakadak eta banaketaren aldakortasunak denboran zehar laginketa-puntu finkoak mantentzearen beharra indartzen dute, eltxo inbaditzaileen populazio-dinamika hobeto ulertzeko.
Zaintza-programa hau posible da NEIKER-en eta Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailaren arteko lankidetzari esker, baita Donostia, Bilbo eta Gasteizko udalen parte-hartzeari esker ere. Ekimen hau Eusko Jaurlaritzako Elikadura, Landa Garapena, Nekazaritza eta Arrantza Sailak finantzatzen du, eta LIFE IP Urban Klima 2050 proiektuak kofinantzatzen du, zeinean C.3.1 ekintzan parte hartzen dugun: Klima-aldaketa osasun-politiketan integratzea.
Este programa de vigilancia es posible gracias a la colaboración entre NEIKER y el Departamento de Salud del Gobierno Vasco, así como los ayuntamientos de Donostia, Bilbao y Vitoria-Gasteiz. La iniciativa cuenta con la financiación del Departamento de Alimentación, Desarrollo Rural, Agricultura y Pesca del Gobierno Vasco y está cofinanciada por LIFE IP Urban Klima 2050, en el cual participamos en la acción C.3.1: Integración del cambio climático en las políticas de salud.
